Overdenking “Trouw”
Dagelijks horen we over oorlog, moord en doodslag. Moeten we daar dan in de kerk ook nog over horen? Hele stukken uit de bijbel – vooral uit het Oude Testament – slaan we maar liever over. We hebben er moeite mee dat het verhalen zijn over de God van Israël, over wie wij toch het liefst spreken als een barmhartig en genadig God, die met de mensen het beste voor heeft.
Het boek Jozua, dat de intocht in het land beschrijft, staat vol met moord en doodslag. Er wordt heel wat gevochten en in de meeste gevallen moet de overwonnene ‘met de ban geslagen’, dat wil zeggen met huid en haar uitgeroeid worden. Een zeer realistisch en nog altijd actueel boek moeten we helaas constateren.
Jozua is in de Hebreeuwse bijbel het eerste van de profetische boeken. Het eerste deel van het commentaar op de Tora. Jozua gaat dan ook uit van de visie die in deze de eerste vijf boeken van de bijbel wordt ontvouwd: het leven in het land betekent God dienen, zijn geboden volgen, kiezen voor een leven dat toekomst heeft, omdat het een leven van delen is, waarin voor ieder een plek is om te leven. Thema van het boek is niet in de eerste plaats de inbezitneming of verovering van het land – zoals wij geneigd zijn te denken – maar de vraag hoe in dit land het dienen van de Eeuwige gestalte moet krijgen. (Het Hebreeuwse woord voor ‘land’ is hetzelfde als ‘aarde’). Eén van de belangrijkste woorden of thema’s die in Jozua een grote rol spelen is ‘trouw’. Trouw, dat is het volhouden met elkaar, op het beslissende moment elkaar niet loslaten en de weg kiezen van verbondenheid. Trouw maakt dat mensen zich met elkaar verbonden voelen en voor elkaar instaan.
Het is iets wat met de mond gemakkelijk beleden wordt, maar het komt erop aan dat in situaties van nood, van leven en dood zelfs, die trouw volgehouden wordt. Want alleen als mensen er bewust voor kiezen elkaar vast te houden in dergelijke situaties is er ook werkelijk toekomst mogelijk, kan een groep mensen een gemeenschap, een volksgemeenschap of een geloofsgemeenschap, worden. In de eerste plaats vertelt het boek over trouw aan je volksgenoten, je bondgenoten, dat is het minste dat gevraagd wordt, en dat is al heel wat. Daar mag je op rekenen en je mag blij zijn als dat gebeurt.
Toch is meteen vanaf het begin van het boek Jozua, vanaf de intocht in het land, het perspectief breder.
Het gaat over trouw over grenzen heen in hoofdstuk twee, over de spionnen die Jericho verkennen en door Rachab gered worden. In dit verhaal over een hoer, wier naam zoiets betekent als ‘ruimte’, wordt het thema ‘trouw’ helemaal uitgediept. De verspieders hebben niets te verwachten van deze vreemdeling, deze vijand, een vrouw nog wel! Ze zijn met huid en haar aan haar genade overgeleverd. En ze verraadt hen niet! Ze verbergt hen met gevaar voor eigen leven en zorgt dat ze kunnen vluchten. Ze bewijst hen trouw. Nu vraagt ze van hen dezelfde trouw, ze levert zich nu uit aan hen: betoon mij ook die trouw, zegt ze, mij en mijn familie. En beide partijen kiezen ervoor om voor elkaar in te staan op leven en dood. De mannen beloven ook haar trouw en zij vertrouwt hen, ze doen hun belofte gestand: Rachab hangt een rode draad uit haar venster en ontkomt zo aan de ban die de rest van de stad treft. Het woord voor ‘draad’ dat hier gebruikt wordt is in het Hebreeuws hetzelfde woord als ‘hoop’.
Trouw geeft hoop: hoop dat er na al het bloedvergieten toch nog toekomst mogelijk zal zijn, dat vrede en gerechtigheid niet totaal vernietigd hoeven worden. Als mensen het opbrengen trouw te zijn, gloort het licht van de toekomst door het duister heen. Als mensen zich durven inzetten voor elkaar, is niet alles verloren. Het komt er blijkbaar juist in tijden van nood op aan, die rode draad van de trouw niet te laten breken. Dan, op die cruciale momenten, zijn het vaak de enkelingen die daarvoor zorgen en die zo de weg naar de toekomst openhouden. Gelukkig dat ze er zijn. Dat is wat hoop en bemoediging geeft te midden van alle ellende, dat het mogelijk is om onder alle omstandigheden je menselijkheid te bewaren, althans dat er mensen zijn die dat volhouden. Laten we elke zondag de verhalen lezen over een ander perspectief, over een draadje van hoop in donkere dagen.
Sonja van der Meulen